Bu seri içerisindeki önceki yazılarda gördüğümüz gibi, manevi duygu (bhāv), Tanrı’nın varlığını her yerde deneyimleme halidir. Bu, Tanrı’yı kendimizde, diğer insanlarda ve evrendeki tüm canlı ve cansız varlıklarda deneyimlemeyi içerir. Bazıları bunu entelektüel düzeyde kolayca anlayabilirken, gerçek anlamda deneyimlemek oldukça zordur. Daha da önemlisi, çoğu insan için bu anlayışı günlük hayatın her anında yaşamak çok zordur.

Çoğu insanın manevi duyguyu deneyimleyememesinin önemli nedenlerinden biri, ortalama kişinin düşük manevi seviyesidir. Burada ‘ortalama insan’ ile manevi açıdan ortalama bir insanı kastettiğimizi unutmayın. Bu kişi dünyevi hayatında milyarder, devlet başkanı veya ünlü bir isim olabilir. Dünyadaki insanların şu anki ortalama manevi seviyesi %20 iken, Nihai Kurtuluş’a (Moksha) ulaşmış bir Aziz‘in seviyesi %100’dür. Manevi uygulamanın, manevi duygu sayesinde sorunsuz bir şekilde gerçekleşmesi için, arayışta olan kişinin manevi seviyesi en az %50 olmalıdır. Benzer şekilde, manevi uygulama yoluyla manevi duyguyu uyandırmak için gereken minimum manevi seviye de %50’dir. Bu seviyeye ulaşmak için sürekli olarak Tanrı’nın adını zikretmek, Tanrısal İlke ile birlikte olmak (satsang) ve Mutlak Hakikat’e (satsēvā) hizmet etmek gerekir. Manevi duyguyu uyandırdıktan sonra bile onu sürdürebilmek için kişi manevi uygulamalarına devam etmelidir.

Tanrıyı arayışta olan ciddi kişiler için önemli bir nokta, manevi duygunun yalnızca dışsal tezahürlerine karşı dikkatli olmaktır. ‘Manevi duyguların çeşitli tezahürleri nelerdir?’ başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz. Manevi duygumuzu, onu günlük hayatımızda yaşayabilme ölçütüyle değerlendirmek önemlidir. Örneğin, bir ibadet yeri ziyaret ettiğimizde, manevi yol göstericimizi (Guru) hatırladığımızda veya manevi deneyim yaşadığımızda serin gözyaşları şeklinde manevi duygu yaşayabiliriz. Ancak, gerçek manevi duygu testimiz, hayatımızda zorluklarla karşılaştığımızda bile Tanrı’nın yardım eli uzattığını gerçekten görebilmek olacaktır. Bu durumda elimizden gelen her şeyi yaptıktan sonra durumu aktif olarak Tanrı’ya teslim edebileceğiz. Diğer bir kontrol noktası ise, özellikle bize olumsuz davranan insanlarla olan tutumumuz ve davranışlarımızdır. Onlarla olan ilişkilerimizde içlerindeki Tanrısal İlkenin farkında olabilirsek, bu kesin bir manevi duygu testidir.